علائم و درمان شب ادراری
بی‌اختیاری ادرار (Enuresis)، واژه ای پزشکی برای شب شاشی است. بی‌اختیاری ادرار، ادرار کردن تصادفی یا عمدی در کودکانی است که در سنی هستند که باید بتوانند مثانه خود را کنترل کنند. دختران معمولاً قبل از پسران توان کنترل مثانه را به دست می‌آورند. بی‌اختیاری ممکن است در دختران بالای 5 سال و در پسران بالای 6 سال که هنوز مشکلات کنترل ادرار دارند، تشخیص داده شود. گونه های مختلفی از شب ادراری وجود دارد، از جمله موارد زیر:
شب ادراری روزانه (خیس شدن در طول روز)
شب ادراری شبانه (خیس شدن در طول شب)
شب ادراری اولیه (زمانی رخ می‌دهد که کودک هرگز آموزش توالت رفتن را به طور کامل فرا نگرفته است)
شب ادراری ثانویه (زمانی رخ می‌دهد که کودک دوره‌ای از خشکی ادرار داشته، اما پس از آن دوباره به دوره‌های بی‌اختیاری ادرار بازگشته است)
چند نکته کلیدی در مورد بی‌اختیاری ادرار (Enuresis) چیست؟
برپایه ی گزارش آکادمی کودکان آمریکا (AAP)، شب ادراری ۵ میلیون کودک بالای ۶ سال را در ایالات متحده تحت تأثیر قرار می‌دهد.شب ادراری در پسران بیشتر از دختران رخ می‌دهد.
از میان کودکانی که شب ادراری دارند، بیشتر آنها شب‌ها خود را خیس می‌کنند.
شب شاشی اولیه شایع‌ترین نوع بی‌اختیاری ادرار در میان کودکان است.
چه چیزی باعث بی‌اختیاری ادرار می‌شود؟
عوامل چندی ممکن است در این امر دخالت داشته باشند و نظریه‌های گوناگونی در باره ی اینکه چرا کودکان خود را خیس می‌کنند، ارائه شده است. در زیر فهرستی از برخی از دلایل احتمالی این مشکل آمده است:آموزش ضعیف توالت رفتن
به دست نیاوردن توانایی نگه داشتن ادرار (این ممکن است تا حدود ۵ سالگی عاملی باشد)
مثانه‌های کوچک
عادات خواب ضعیف یا وجود اختلال خواب
مشکل در کارکرد درست هورمون‌هایی که به تنظیم ادرار کمک می‌کنند
بیشتر کودکانی که رختخواب خود را خیس می‌کنند، دست کم یکی از والدین یا یکی از بستگان نزدیک خود را دارند که در کودکی از شب ادراری رنج می‌برده است.
بی‌اختیاری ادرار (شب ادراری) چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بی‌اختیاری ادرار (شب ادراری) معمولاً بر پایه تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی کودک تشخیص داده می‌شود. افزون بر گفت و گو با پدر و مادر و کودک، پزشک ممکن است موارد زیر را برای کمک به رد سایر علل خیس کردن انجام دهد:آزمایش ادرار (برای اطمینان از وجود نداشتن عفونت زمینه‌ای یا بیماری مانند دیابت)
اندازه‌گیری فشار خون
آزمایش خون
درمان بی‌اختیاری ادرار (شب ادراری)
درمان ویژه شب ادراری توسط پزشک بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:سن، سلامت عمومی و سابقه پزشکی کودک
میزان بیماری
میزان تحمل کودک برای داروها، روش‌ها یا درمان‌های ویژه
انتظارات از روند بیماری
پیش از آغاز درمان، مهم است بدانید که:
کودک مقصر نیست و نباید تنبیه شود. کودک نمی‌تواند شب ادراری خود را کنترل کند.
بررسی ها نشان داده اند که شب ادراری معمولاً در حدود ۱۵ درصد از کودکان مبتلا، به خودی خود بهبودی می یابد.
درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تقویت مثبت کودک (برای نمونه، استفاده از نمودارهای برچسب برای شب‌های خشک)
استفاده از زنگ یا سایر ابزارهای هشدار دهنده ی شبانه برای آگاه کردن کودک از زمان خیس شدن
داروها، طبق تجویز پزشک (برای کمک به کنترل خیس شدن)
آموزش مثانه برای کمک به افزایش اندازه مثانه و توانایی کودک در تشخیص زمان نیاز به ادرار کردن. (این کار با این روش انجام می‌شود که کودک تا حد امکان در طول روز منتظر بماند تا ادرار کند و مثانه‌اش پر شود.)
کاهش نوشیدن مایعات (اگر کودک معتقد است که این روش مفید است) و خودداری از مصرف کافئین در شب.
افزون بر این، گفتگو با کودک و خانواده وی می‌تواند به تعیین هرگونه استرسی که ممکن است در آغاز و تداوم این مشکل تاثیر دارد، بیانجامد.
کودک ممکن است پیام های بدنی مبنی بر پر بودن مثانه را نادیده بگیرد تا به یک فعالیت لذت‌بخش، مانند بازی در زمین بازی، بیشتر اهمیت بدهد.
شب ادراری ناتوانی پی در پی در کنترل ادرار است. استفاده از این اصطلاح معمولاً محدود به توصیف افرادی است که به اندازه کافی بزرگ شده‌اند که انتظار می‌رود چنین کنترلی را اعمال کنند. اصطلاح "شب ادراری" از یونان باستان آمده است.
پیش تر شب ادراری را یک بیماری روانی می شمردند، با این حال، شواهد علمی نشان داده است که این دیدگاه با درک فعلی از این بیماری و علل اساسی آن پشتیبانی نمی‌شود.
مدیریت شب ادراری متفاوت است و شامل کاهش آن از طریق لباس خواب یا رختخواب مخصوص، یا شناسایی و اصلاح علت اصلی، رفتاردرمانی و استفاده از داروها می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
شب ادراری معمولاً با دفع ادرار در طول خواب در کودکی که بیدار کردنش دشوار است، بروز می‌کند. این حالت ممکن است با اختلال عملکرد مثانه در طول روز همراه باشد که به آن شب ادراری غیر علامتی می‌گویند. شب ادراری در طول روز، که به عنوان بی‌اختیاری ادرار نیز شناخته می‌شود، ممکن است با اختلال عملکرد مثانه نیز همراه باشد.علائم اختلال عملکرد مثانه عبارتند از:
بی‌اختیاری فوری - وجود میل شدید به ادرار کردن، تکرر ادرار، تلاش برای نگه داشتن ادرار و عفونت‌های دستگاه ادراری.
به تعویق انداختن ادرار - به تأخیر انداختن ادرار در موقعیت‌های خاص مانند مدرسه.
بی‌اختیاری استرسی - بی‌اختیاری که در موقعیت‌هایی مانند سرفه رخ می‌دهد که فشار داخل شکمی افزایش می‌یابد.
بی‌اختیاری خنده - بی‌اختیاری که هنگام خندیدن رخ می‌دهد. بی‌اختیاری ثانویه معمولاً در زمینه یک رویداد جدید زندگی که استرس‌زا است مانند سوءاستفاده یا طلاق والدین رخ می‌دهد.
نشانه‌هایی که نشان می‌دهد کودک دچار شب‌ادراری است ممکن است شامل موارد زیر باشد:
فوریت ادرار کردن با نشت ادرار
ادرار کردن 8 بار یا بیشتر در روزادرار کردن کمتر از مقدار معمول 4 تا 7 بار در روز (ادرار کم)
ناتوانی در تخلیه کامل مثانه هنگام ادرار کردن (ادرار ناقص)
جلوگیری از نشت ادرار از طریق جبران فیزیکی، مانند چمباتمه زدن، پیچ و تاب خوردن، انداختن پاها روی هم یا نشستن روی پاشنه پا.
نشانه‌هایی که نشان می‌دهد کودک دچار شب‌ادراری است، اگر دست کم 5 سال سن داشته باشد، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
شب‌ادراری که دست کم 2 بار در هفته و به مدت دست کم 3 ماه رخ دهد
شب‌ادراری مجدد پس از 6 ماه نبود شب‌ادراری.
بهتر است به کودکان گفته شود که شب ادراری تقصیر آنها نیست، به ویژه به دلیل تصورات از پیش تعیین شده در مورد والدین ناکافی یا مشکلات روانپزشکی که منجر به شب ادراری می‌شوند. شب ادراری درمان نشده ممکن است منجر به کمبود عزت نفس یا اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی شود. کودکانی که شب ادراری شبانه دارند، کیفیت زندگی پایین‌تری دارند، اما مشخص نیست که کدام جنبه‌ها بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. بررسی های بیشتری برای درک تأثیر شب ادراری شبانه بر والدین مورد نیاز است.
علل
کودکان دچار شب ادراری اغلب از نظر هیجانیی و جسمی طبیعی هستند، اگرچه شب ادراری می‌تواند ناشی از سایر شرایط سلامتی باشد. شب ادراری اولیه می‌تواند علل گوناگونی داشته باشد که می‌تواند آغاز کردن یک دوره درمان را دشوارتر کند.شب ادراری می‌تواند ناشی از یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
مصرف کافئین
کافئین یک ماده ادرارآور است، به این معنی که تولید ادرار را افزایش می‌دهد. گزارش‌هایی از کسانی که در درمان شب ادراری شکست خورده‌اند، کویای آن است که به آنها توصیه نشده کافئین را محدود کنند و بیشتر آنها 2 تا 4 میلی‌گرم بر کیلوگرم در روز مصرف می‌کنند.
الگو و حجم مصرف مایعات
روز کودکان را می‌توان به 3 دوره تقسیم کرد: 7 صبح تا 12 ظهر، 12 ظهر تا 5 عصر و بعد از 5 عصر. کودکانی که شب ادراری دارند معمولاً دچار کم‌آبی بدن هستند و بعد از ساعت 5 عصر بیشترین میزان مایعات را می‌نوشند. اما این مشکل را می‌توان با نوشیدن 40٪ از نیاز روزانه مایعات کودک قبل از ظهر، 40٪ از ظهر تا 4:30 عصر و 20٪ در عصر برطرف کرد.
ظرفیت عملکردی پایین‌تر مثانه
کودکان مبتلا به شب ادراری ظرفیت عملکردی پایین‌تری نسبت به کودکان سالم دارند.این بدان معناست که مثانه آنها ادرار کمتری را در خود جای می‌دهد، اغلب بیش از 50٪ کمتر.
همه گیرشناسی شب ادراری
شیوع شب ادراری در فرهنگ‌های گوناگون یکسان است و با افزایش سن تغییر می‌کند، به گونه ایی که مردان دو برابر زنان به آن دچار می‌شوند. تا سن 4 سالگی، تقریباً 25٪ از کودکان دچار شب ادراری پی در پی می‌شوند؛ تا 5 سالگی، این وضعیت تقریباً 15٪ از کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هنگامی که کودکان به 8 سالگی می‌رسند، میزان بروز آن 4٪ می رسد. با این حال، به دلیل انگ مرتبط با شب ادراری، بسیاری از موارد گزارش نمی‌شوند و تعیین میزان شیوع واقعی آن چالش برانگیز است. شب ادراری اولیه با نرخ تقریباً 15٪ بزودی از میان می رود با این حال، برخی از افراد ( که بین 1٪ تا 2٪ برآورد می‌شوند )، در بزرگسالی نیز از این مشکل رنج می برند، اما اغلب به دلیل ترس از انگ زدن، از گزارش این بیماری خودداری می‌کنند.
هرچه شب ادراری طولانی‌تر شود، احتمال از میان رفتن و درمان آن کمتر می‌شود. در مجموع، شب ادراری ثانویه تقریباً 25٪ از موارد را تشکیل می‌دهد و شیوع شب ادراری ثانویه با افزایش سن افزایش می‌یابد. تقریباً 9٪ از بیماران مبتلا به کم‌خونی داسی شکل دچار شب ادراری هستند. برخی از کودکان اختلال در کارکرد روده و مثانه دارند. تقریباً 20٪ از کودکانی که شب ادراری دارند، در روز نیز کنترل ادرار ندارند. 15٪ از این کودکان بی‌اختیاری مدفوع نیز دارند.
انجمن بین‌المللی کنترل ادرار کودکان گزارش نموده است که 20٪ تا 30٪ از کودکان مبتلا به شب ادراری دچار دست کم یک بیماری روانی نیز هستند که تقریباً دو برابر میزان کودکانی است که شب ادراری ندارند. شایع‌ترین اختلال همراه با شب ادراری، اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه است، اما سایر اختلالات شامل اختلال طیف اوتیسم، اختلال نافرمانی مقابله‌ای و اختلالات خلقی هستند. این ارتباط به آن معنی نیست که بیماری روانی علت شب ادراری این کودکان است، بلکه شب ادراری می‌تواند احساس شرم، خجالت و ناامیدی را در پی داشته باشد که خود می تواند اضطراب و افسردگی را به دنبال داشته باشد.
در آغاز تولد، ادرار کردن کنترل نشده است. کنترل مثانه در این مدت از طریق نخاع تحتانی و مراکز اولیه مغز انجام می‌شود. پر کردن مثانه، تغذیه، حمام کردن و قلقلک دادن باعث انقباضات مهار نشده عضله دترسور می‌شود. با رشد کودک، ظرفیت مثانه افزایش می‌یابد. برای به دست آوردن کنترل مثانه، کودکان باید از پر شدن مثانه آگاه شوند. این به نوبه خود به آنها اجازه می‌دهد تا توانایی سرکوب داوطلبانه انقباضات ماهیچه مسئول نگهداری و خروج ادرار را به دست آورند. این از رسش معمولاً در طول روز تا سن 4 سالگی ایجاد می‌شود. با این حال، کنترل مثانه شبانه ماه‌ها تا سال‌ها از کنترل روزانه عقب می‌ماند.
بیشتر کودکان مبتلا به شب ادراری به طور خود به خود این مرحله را پشت سر می گذارند.
کودکان مبتلا به شب ادراری در مقایسه با سایر همسالان خود که شب ادراری ندارند، میزان ادرار شبانه بیشتری دارند. این ممکن است به دلیل افزایش نوشیدن مایعات پیش از خواب، کاهش پاسخ هورمون ضد ادراری (ADH) یا کاهش ترشح ADH باشد. اکثر افراد غیر مبتلا، شب‌ها 50٪ کمتر از روز ادرار تولید می‌کنند. با این حال، کودکانی که دچارشب ادراری هستند، ممکن است ریتم شبانه‌روزی غیرطبیعی با کاهش ترشح ADH شبانه نشان دهند که منجر به مقادیر بیشتری ادرار در طول خواب می‌شود. با این حال، روشن نیست که چرا کودکان برای دفع ادرار از خواب بیدار نمی‌شوند.
سهم خواب آشفته و بیش از حد عمیق در شب ادراری باید مشخص شود. برخی اختلالات خواب، مانند حرکات دوره‌ای اندام‌ها و افزایش بیداری‌های قشری نیز با شب ادراری مرتبط هستند.این شرایط الگوهای معمول خواب را مختل می‌کنند و در بیدار نشدن در هنگگام پر بودن مثانه نقش دارند.کودکانی که دچار شب ادراری هستند، آستانه‌ی برانگیختگی بالاتری در طول خواب دارند و در زمینه بیدار شدن از خواب مشکل دارند.